فن‌آوري اطلاعات و ارتباطات به عنوان يك عامل توانمندساز،
مهياكننده بسترهاي لازم براي شكل‌گيري و توسعه بخش‌هاي مختلف اقتصاد
الكترونيكي از جمله بورس الكترونيكي است؛ تاكنون برنامه‌ها و اقداماتي در
كشور در راستاي به‌كارگيري اين فن‌آوري به‌خصوص كاربردهاي مبتني بر وب،
براي ارائه خدمات خريد و فروش سهام به‌صورت الكترونيكي و دسترسي سريع‌تر و
ارزان‌تر اشخاص حقيقي و حقوقي به اطلاعات مرتبط با اين معاملات، انجام شده
است اما سوال اينجاست كه راه‌اندازي سيستم بورس الكترونيكي در كشوري مانند
ايران تا چه اندازه با وجود زيرساخت‌هاي شبكه‌يي آنطور كه بايد محقق شدني
است و آيا همانند كشورهاي پيشرفته كارايي لازم را خواهد داشت؟
راه‌اندازي بورس الكترونيك
يك ضرورت به شمار مي‌رود، زير مي‌تواند ساز و كاري براي داد و ستد اوراق
بهادار با بهره‌گيري از تكنولوژي اطلاعات را فراهم كند.
بورس، محلي است كه اوراق بهادار
در آن مورد مطالعه قرار مي‌گيرد، بنابراين بورس الكترونيكي مي‌تواند ساز و
كاري براي داد و ستد اوراق بهادار با بهره‌گيري از تكنولوژي اطلاعات و
ارتباطات باشد.
بورس الكترونيك نقش بنيادي و
كليدي تكنولوژي اطلاعات و ارتباطات در تسهيل فرآيند و تغيير سازمان‌ها،
گسترش شكاف ديجيتالي در جهان، آمادگي الكترونيكي كشور (تبديل شدن به دولت
الكترونيك) و از بين رفتن بعد مكاني با استفاده از ارتباط آنلاين دارد.
در اين باره دكتر حامد سلطان‌نژاد
درباره نتايج تدريجي الكترونيكي شدن بورس‌ها در كشورهاي داراي تجارت
الكترونيك معتقد است: از بين رفتن محدوديت زماني معاملات و امكان انجام
معاملات در 24 ساعت، عدم نياز به حضور طرفين داد و ستد در يك مكان فيزيكي
(تالار بورس) و تبديل آن به محيط ديجيتالي، تسهيل فرآيند شركتي شدن و ادغام
بورس‌ها، كاهش زمان انجام معاملات به چند ثانيه، گسترش ابزار‌هاي مالي و
نياز اين ابزار‌ها به سيستم‌هاي معاملاتي ديجيتال، كاهش هزينه معاملاتي به
واسطه ديجيتالي شدن كه باعث مي‌شود واسطه‌هاي حرفه‌يي و مبالغ اضافي را كه
آن‌ها براي كاهش ريسك و افزايش نقدينگي ايجاد مي‌كنند را حذف كنند، هم‌چنين
باعث جذب سرمايه‌گذاران بيش‌تر به واسطه كاهش هزينه‌هاي معاملاتي مي‌شود.
مدير تالار بورس منطقه‌اي كرج
عنوان كرد: عدم تكرار داده‌ها، حذف مبادلات كاغذي به صورت كامل و ارتباطات
استاندارد شبكه‌هاي بورس الكترونيكي جزو اصول طراحي سيستم‌هاي بورس است.
اما برنامه استراتژيك توسعه بورس
الكترونيك، شناخت كاربران بورس الكترونيك براي شناخت اين كه چه كساني از آن
استفاده مي‌كنند كه به دو قسمت كاربران مستقيم و غيرمستقيم تقسيم مي‌شود
كه كاربران مستقيم، شركت بورس و سازمان اوراق بهادار و كاربران غيرمستقيم
شامل شبكه بانكي و بانك مركزي، دادگاه و قوه قضائيه است كه اين دو مورد جزو
اركان اصلي تشكيل بورس الكترونيك است.
به گفته كارشناسان،
استاندارد‌سازي فرمت گزارش‌هاي مالي صادره از شركت‌ها و تركيب بيش از 100
نوع گزارش در قالب يك فرمت استاندارد جهاني، كاهش هزينه توليد، ارسال،
تغيير و كنترل صحت اطلاعات، امكان اتصال و تبديل اطلاعات بين سيستم‌هاي
بورس الكترونيك، به صفر رسيدن خطاي ورود اطلاعات ناشي از روش دستي، تسهيل
امكان نظارت بر گزارشات شركت‌ها، قابليت انعطاف بالا در انتخاب نحوه نمايش
در نتيجه عدم وابستگي به فايل‌هاي پي دي اف و اكسل از طريق تفكيك داده از
طرز نمايش، جذب سرمايه‌گذاران خارجي با ارائه گزارشات مالي شركت‌هاي ايراني
به زبان‌هاي خارجي به صورت ترجمه خودكار و امكان گزارش‌گيري سريع، جزو
مزاياي استفاده از استاندارد مالي است.
سيستم‌هاي بورس الكترونيك شامل
سيستم‌هاي معاملاتي، سيستم اطلاعات حسابرسان، نظارت بر نهاد‌هاي تامين مالي
سيستم‌هاي پردازش اطلاعات بازار، سيستم تحليل‌گري، سيستم حسابرسي مستمر،
سيستم انتقال الكترونيك وجوه بانكي و سيستم گزارشگري الكترونيك مالي است.
اهداف اين سيستم‌ها ايجاد مشتري
(بر خط و نه در صف)، تقويت بورس مطلوب و پاسخگو، بهبود بهره‌وري و كارايي
(با افزايش سرعت و دقت) و ارتقاء بخش‌هاي داراي اولويت است، نتايج اين
سيستم‌ها هم بهبود اداره امور در بورس الكترونيك، تشكيل جامعه مشتريان
الكترونيك براي ارائه خدمات الكترونيك، ايجاد زمينه تعامل الكترونيك بين
آحاد جامعه براي تقويت جامعه مشتريان الكترونيك است.
مزاياي اين سيستم‌ها اين است كه
باعث كاهش هزينه انتشار اطلاعات مالي، تسهيل انتشار اطلاعات مالي، افشاي
بيش‌تر اطلاعات مالي، انتقال اطلاعات مالي در محدوده وسيع جهاني، امكان
ذخيره‌سازي داده‌هاي زياد و به هنگام رساني اطلاعات مالي مي‌شوند.
در هر حال كارشناسان بر اين
عقيده‌اند كه بايد در زمينه اركان اصلي تشكيل بورس به مسائلي مانند توجه به
گروه‌هاي خاص زير پوشش، ماهيت اطلاعاتي كه بايد به عموم داده شود، روش
مورد استفاده براي اشاعه اطلاعات و تضمين امنيت اطلاعات توجه شود، اما بايد
در اين زمينه زيرساخت‌هايي مانند ايجاد محور معاملات آنلاين، تصويب قانون
انتقال الكترونيك وجوه و تامين موسسات تضمين انتقال وجوه، تاسيس موسسات
مشاوره و تحليل‌گري آنلاين و اعتباربخشي به امضاي الكترونيك صورت گيرد.