یکی از مواردی که همواره در مورد بازیهای ویدیویی مورد بحث قرار گرفته،
تاثیرات مثبت یا منفی این نوع بازی‌ها بر رشد ذهنی گیمر‌ها است. حال در
این مطلب بررسی خواهیم کرد که این تاثیر واقعا منفی است یا خیر؟ با
زومجی همراه باشید.
به گزارش سافت گذر به نقل اززومیت؛ اگر شما هم یک گیمر هستید و زمان زیادی را صرف انجام بازیهای ویدیویی
می‌کنید، بدون شک جملات زیادی را در مورد مضرات این نوع بازی‌ها از
اطرافیان شنیده‌اید. «بازیهای ویدیویی عامل اصلی ترویج خشونت هستند»، «این
بازی‌ها بر عملکرد درسی گیمر تاثیر منفی دارند» یا «گیمر‌ها افرادی منزوی و
گوشه‌گیر» نمونه‌ای از این جملات هستند که همه ما بار‌ها با آن مواجه شدیم
یا حتی از طریق رسانه‌ها به دفعات اعلام شده است. ولی آیا واقعیت همین
است؟ یا اظهار‌نظرات این‌چنینی تنها جملاتی بی‌پایه و اساس هستند که توسط
افرادی مطرح می‌شوند که حتی برای یک ساعت هم بازیهای ویدیویی را تجربه
نکرده‌اند.
بازیهای استراتژیک تاثیر بسیار مثبتی در رشد ذهنی انسان‌ها دارند
در ماه اکتبر سال ۲۰۱۵، گروهی از دانشمندان در شهر واشنگتن آمریکا گرد
هم آمدند تا در همایش سالیانه مغر و اعصاب شرکت کنند. یکی از مواردی که در
طی این همایش مطرح شد و بسیار هم جالب بود، بحث پیرامون بازیهای ویدیوی و
تاثیرات مختلف آن‌ها بود. مطالعات صورت گرفته و اظهار‌نظر‌های دانشمندان در
این همایش نشان می‌دهد که با رشد و توسعه بازیهای ویدیویی، این سرگرمی نه
تنها تاثیر مخربی بر ذهن فرد ندارد، بلکه باعث رشد و شکوفایی استعداد‌های
مختلف وی نیز می‌شود. برای مثال بازی مثل Rise of Nations یا اکثر آثار سبک
استراتژی، به عنوان نمونه‌ای از این نوع بازی‌ها معرفی شدند که باعث
می‌شود ذهن گیمر درگیر مدیریت کردن بخش‌های مختلفی به شکل همزمان شود و در
نتیجه همین مساله تاثیر مثبتی بر زندگی شخصی وی نیز خواهد داشت و در مواجه
با مسائل مختلف، قدرت تصمیم‌گیری بهتری نسبت به افراد دیگر خواهد داشت. ولی
این نتیجه بر اساس شواهد و آزمایشات مختلفی به دست آمده است که در ادامه
هریک را شرح خواهیم داد.
یکی از مواردی که در همایش مغز و اعصاب آمریکا مورد بحث قرار گرفت، آزمایش فردی به نام شِنک
بود. شِنک دانشجوی دکتری دانشگاه روهر شهر بوخوم کشور آلمان است که
تاثیرات بازیهای ویدیویی بر مغز انسان‌ها را به عنوان پروژه خود انتخاب
کرده و بر روی آن تحقیق کرده است. وی عقیده دارد که گیمر‌ها در برخی موارد
می‌توانند عملکرد بهتری نسبت به افراد غیر‌گیمر داشته باشند. برای اثبات
این موضوع، شِنک یک آزمایش عملی را برای افراد حاضر در همایش اجرا کرد.
در حین انجام بازیهای رایانه‌های، بخش‌های مختلفی از مغز فعالیت بیشتری دارند که به رشد ذهنی گیمر منجر می‌شود
وی از ۱۵ فرد گیمر (گیمر در این آزمایش افرادی هستند که در هفته بیش از
۲۰ ساعت بازی می‌کنند) و ۱۵ فرد غیر‌گیمر دعوت کرد تا یک پازل را همزمان
حل کنند. پازل طرح شده یکی از روش‌های آزمایشی معمول برای سنجش قدرت حل
مسائل احتمالاتی انسان‌ها بود. در تمام مدت زمانی که افراد شرکت کننده در
حال حل این پازل بودند، شِنک با استفاده از دستگاه MRI تصاویر فعالیت‌های
مغزی آن‌ها را ثبت می‌کرد. در نتیجه نه‌تنها گیمر‌ها این پازل را سریع‌تر
حل کردند، بلکه از روش‌های پیچیده‌تر و استراتژی‌های متنوع‌تری برای حل آن
استفاده کردند.
گیمر‌ها نسبت به غیر‌گیمر‌ها از روش‌های متنوع‌تری برای رویایی با پازل‌ها استفاده می‌کنند
این در حالی است که افراد غیر‌گیمر معمولا فقط از یک روش برای حل پازل
استفاده می‌کردند که در صورت موفق نبودن آن، با مشکل روبرو می‌شدند.
به‌علاوه تصاویر ثبت شده توسط دستگاه MRI هم نشان می‌دهد بخش‌هایی از مغز
که برای استنباط یا ادراک فعالیت می‌کنند، در گیمر‌ها فعالیت بیشتری نسبت
به افراد عادی داشتند و در نتیجه آن‌ها در حل پازل عملکرد بهتری ارائه
کردند.
منظور از این آزمایش، فقط این نیست که مغز گیمر‌ها فعالیت بیشتری نسبت
به افراد عادی دارد یا در حین روبرو شدن با پازل‌ها عملکرد بهتری نشان
می‌دهد؛ بلکه این آزمایش نشانگر این مسئله است که می‌توان از بازیهای
ویدیویی به عنوان ابزاری برای بهبود فعالیت‌های مغزی و در نتیجه رسیدن به
ذهن شکوفا‌تر استفاده کرد.
در ادامه همایش اختصاصی مغز و اعصاب، یکی از دانشجویان دانشگاه کالیفرنیا آمریکا به نام گرگوری کلمنسون
تحقیقی ارائه کرد که بسیار جالب است. این تحقیق با نام «تاثیرات محیط
پیرامون و امکانات بر رشد مغز» انجام و ثبت شده است و کلمنسون در شرح ایده
آن در همایش از مثال زیر استفاده کرد:
اگر یک سگ را به محیطی جدید و وسیع‌تر منتقل کنیم، یا با
خرید اسباب‌بازی جدید و بزرگ‌تر کردن خانه‌اش، امکانات جدید در اختیارش
قرار دهیم، شاهد رشد بخش‌های مختلف مغز وی خواهیم بود. این مساله ممکن است
در مورد انسان‌ها هم صدق کند و محیط و امکانات جدید می‌تواند باعث پیشرفت
قوه ادراک و استنباط وی شود.
بازی League of Legends یکی از اثاری است که تاثیر زیادی در رشد ذهنی گیمر‌ها دارد
کلمنسون برای بررسی این ایده، به سراغ بازیهای ویدیویی رفته و این
نظریه را بررسی کرده است که آیا اکتشاف محیط‌های جدید در بازیهای ویدیویی
سه بعدی می‌تواند به میزان اکتشاف محیط‌های جدید در دنیای واقعی بر عملکرد
مغز ما موثر باشد یا خیر. این محقق در کنفرانس مغز و اعصاب روشی آزمایش این
ایده را به این شکل شرح داده است:
آزمایش ما بر روی دو گروه از انسان‌ها صورت گرفته است. دسته
اول افرادی که خود را گیمر می‌دانند و دسته دوم افرادی که هیچ علاقه‌ای به
بازیهای ویدیویی ندارند. ما ابتدا گیمر‌ها را بر اساس بازی‌هایی که انجام
می‌دهند به دو دسته تقسیم کردیم. افرادی که بازیهای ساده مثل Tetris،
Sonic، Zelda یا در حالت کلی بازیهای دو‌بعدی را ترجیح می‌دهند در یک دسته
و افرادی که به بازیهای سه‌بعدی و پیچیده مثل مثل Halo، Grand Theft Auto
یا League of Legends علاقه دارند هم در دسته بعدی قرار گرفتند.
تمامی این بازی‌ها پیچیدگی خاص خود را دارند، ولی در اثری مثل League of
Legends که گیمر باید علاوه بر کنترل شخصیت خود، حرکات دوربین و حرکات
شخصیت‌های دیگر را هم در نظر داشته باشد، چالش بیشتری برای مغز کاربر
ایجاد می‌کنند.
بازیهای پیچیده‌ای مثل League of Legends باعث رشد مغزی گیمر‌ها می‌شوند
این محققین سپس در بخش اول تحقیقات خود، با استفاده از آزمایشی به نام
LDI عملکرد بخش‌های مختلف مغز شرکت‌کنندگان را بررسی کردند. روند این
آزمایش به این شکل است که شرکت‌کننده در چندین مرحله تست مختلف شرکت می‌کند
و در پایان به عملکرد کلی وی و همچنین عملکرد جداگانه قسمت‌های مختلف مغز
وی امتیاز داده می‌شود. نتیجه این آزمایش نشان داده عملکرد مغز افرادی که
بازیهای پیچیده‌ای مثل LOL را انتخاب می‌کنند، در مقایسه با عملکرد مغز
افرادی که به بازیهای دو‌بعدی ساده علاقه دارند بسیار بهتر است.
در بخش دوم تحقیقات، کلمنسون و همکارانش سراغ این نظریه رفتند که آیا
می‌توان این عملکرد مغزی بهتر را به افراد غیر‌گیمر هم انتقال داد یا خیر؟
آن برای بررسی این مساله گروهی ۶۹ نفره از غیر‌گیمر‌ها را جمع‌آوری کردند و
ابتدا با استفاده از LDI امتیاز اولیه مغز آن‌ها ثبت کردند. این افراد سپس
به سه گروه تقسیم می‌شوند و گروه اول به مدت ۱۰ روز بازی Angry Birds و
گروه دوم بازی Super Mario 3D World را انجام می‌دهند و گروه سوم هم سراغ
هیچ نوع بازی ویدیویی در این مدت نمی‌روند.
نتیجه آزمایش مجدد LDI پس از ۱۰ روز نشان می‌دهد که عملکرد مغزی گروه
دوم (که Super Mario 3D World) نسبت به روز اول بهبود یافته و قدرت ادراک و
حل مسائل آن‌ها بهتر شده است! کلمنسون این نتیجه را به شکل زیر توضیح
می‌دهد:
آزمایشات ما نشان می‌دهند که تجربه محیط‌های پیچیده سه بعدی
در بازیهای ویدیویی، به همان میزان تجربه محیط‌های جدید در دنیای واقعی
بر عملکرد مغز انسان‌ها تاثیر‌گذار است. امیدواریم روزی از این روش برای
پیشگیری از بیماری‌هایی مثل آلزایمر در سالمندان استفاده کنیم.
جالب است بدانید که کلمنسون و همکارانش در حال حاضر در حال تحقیق بر روی
افراد مسن هستند تا با استفاده از بازی‌هایی مثل Minecraft یا Super Mario
3D World بتوانند افت عملکرد ذهنی آن‌ها را متوقف کرده یا حداقل سرعت آن
را کاهش دهند.
آیا بازیهای ویدیویی قادر خواهند بود روند افت عملکرد مغز را در سالمندان متوقف کنند؟
یکی دیگر از دانشمندانی که سال‌های زیادی را صرف تحقیق در مورد بازیهای
ویدیویی کرده است، دِفن باوِلییِر است. وی ابتدا در سال ۲۰۰۳ نظریه
یادگیری از طریق بازیهای ویدیویی را مطرح کرد و از آن سال به بعد در حال
تحقیق بر روی این موضوع است. وی در همایش سال ۲۰۱۵ نتیجه جالبی از تحقیقات
خود را ارائه داد. بر این اساس، باوِلییِر به این نتیجه رسیده که بازی‌هایی
مثل Call of Duty یا Medal of Honor نه‌تنها قدرت استنباط و تخیل گیمر‌ها
را بهبود می‌بخشند، بلکه باعث می‌شوند تا توانایی‌های یادگیری آن‌ها هم
افزایش پیدا کند و در مواجه با اطلاعات جدید، سریع‌تر از افرادغیر‌گیمر
آن‌ها را یاد می‌گیرند.
ممکن است روزی بازیهای ویدیویی به عنوان درمانی برای پیشگیری از آلزایمر در سالمندان استفاده شوند
در حالت کلی، می‌توان گفت که در طی سالیان اخیر و با پیشرفت‌های فناوری
در زمینه‌های مختلف از قبیل بازیهای ویدیویی، انسان‌ها و به خصوص قشر جوان
و نوجوان از سرگرمی‌های واقعی فاصله گرفته و بیشتر به سراغ سرگرمی‌های
مجازی رفته‌اند. در این بین با ذهنیت غالبا اشتباهی که در برخورد با این
نوع سرگرمی‌ها وجود داشته، بازیهای ویدیویی به عنوان یک سرگرمی مخرب معرفی
شده‌اند. ولی خوشبختانه این نظریه کم‌کم در حال تغییر است و تحقیقاتی هم
که به آن‌ها اشاره کردیم، نشان می‌دهد استفاده صحیح از بازیهای ویدیویی نه
تنها مخرب نیست، بلکه حتی می‌تواند قدرت یادگیری را نیز افزایش دهد. شِنک
که یکی از محققین فعال در این زمینه است، در پایان صحبت‌های خود در همایش
مغز و اعصاب گفت:
هیچ مرز دقیقی بین خوب یا بد بودن بازیهای ویدیویی نیست.
اگر همانند هر چیز دیگری تمام وقت خود را برای بازی کردن صرف کنید، بدون شک
با عوارض مخرب زیادی روبرو خواهید شد. ولی اگر برای ساعات معقول به سراغ
بازی کردن بروید، نه تنها هیچ آسیبی به شما وارد نمی‌شود، بلکه از لحاظ
فکری رشد بیشتری خواهید داشت و حتی قدرت یادگیری شما هم فراتر خواهد رفت.
پس می‌توان گفت که استفاده صحیح از بازیهای ویدیویی، نه تنها مضر نیست؛
بلکه باعث رشد ذهنی گیمر نیز می‌شود. اگرچه موضوع مسلم این است که
بازیهای ویدیویی نباید در دسترس افرادی قرار بگیرد که مجاز به انجام آن
نیستند. با این حال تحقیقات میدانی کارشنانسان و روانشناسان نشان می‌دهد که
بازیهای ویدیویی اگر به طور صحیح مورد استفاده قرار گیرند، می‌توانند سبب
رشد ذهنی نیز شوند.