پروژه رساندن فیبر نوری به در منازل و جایگزینی آن با کابل مسی با توجه به افزایش سرعت ارتباطات اینترنتی، در سال‌های اخیر مورد توجه مسوولان وزارت ارتباطات قرار گرفته و اگرچه در ابتدا اپراتور چهارمی به عنوان مجری این پروژه در نظر گرفته شده بود اما با توجه به مشکلاتی با تاخیر روبه‌رو شده و هنوز به مرحله اجرای کامل نرسیده است.
با اجرای پروژه «فیبر نوری به منازل»، به جای کابل مسی، فیبر نوری به کاربران خانگی، ادارات و موسسات ارائه می‌شود. طرح اتصال فیبر نوری که سرعت ارتباط را در حد چشمگیری افزایش می‌دهد، در کشورهای مختلف دنیا انجام شده است. اما جایگزینی فیبرنوری به جای کابل مسی زمانی مقرون به صرفه خواهد بود که محتوای دیجیتال بسیار زیادی برروی شبکه‌ها تعریف شود و کاربران نیاز به داشتن سرعت بالا را احساس کنند.
اتصالات پهن باند فیبر به خانه یا همان اتصالات پهن باند FTTH ، معرف اتصالات کابل فیبرنوری برای اماکن به صورت اختصاصی است. این سیستم‌ها که براساس نور هستند، توان انتقال انبوهی از اطلاعات به شکل کارآمدتری از قبیل تلفن، ویدئو، داده و غیره را در مقایسه با شیوه سنتی کابل‌های مسی دارا هستند.
این فناوری به سرعت رو به گسترش است زیرا برتری‌هایی نسبت به فناوری‌های کنونی دارد که امکان اتصال پرسرعت‌تر و ظرفیت برد بیشتر نسبت به زوج‌های پیچیده رسانا و خطوط DSL از جمله آنها است.
ایرانیان‌نت، اپراتور مجری پروژه فیبر نوری در کشور، سابقه بیش از پنج سال فعالیت در این زمینه دارد و وزارت ارتباطات نیز بر لزوم تسریع روند امور در این زمینه اصرار می‌کند. پیش از این وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره زیرساخت‌های ارتباطی کشور، علت تاخیرهای پیش آمده در روند فعالیت این شرکت را وجود برخی مشکلات مالی دانست. علاوه بر آن واعظی معتقد است که هم اکنون ایران و کشورهای منطقه نیازمند کارخانه ساخت فیبر نوری هستند.
اما باقری چناری -مدیر عامل اپراتور فیبر نوری- پیش از این با بیان اینکه پروژه اتصال فیبر نوری به منازل و سازمان‌ها حداقل به طور متوسط به پنج میلیارد دلار سرمایه احتیاج دارد، گفته بود: اگر پروژه ایرانیان نت، هشت سال به طول بیانجامد به طور متوسط سالانه به ۷۰۰ میلیون دلار (۳۰۰۰ میلیارد تومان) سرمایه‌گذاری نیاز دارد.
وی همچنین درباره منابع سرمایه خارجی ایرانیان‌نت اظهار کرده بود: یکی از منابع سرمایه‌گذاری خارجی این شرکت بانک سایناشور چین است که دریافت سرمایه از این بانک مورد موافقت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و وزارت امور اقتصادی و دارایی قرار گرفته و هم اکنون در بانک عامل مشغول تکمیل پرونده هستیم. در مرحله دوم این همکاری قرار است خط اعتبار به ارزش یک میلیارد دلار برای حدود یک میلیون پورت FTTH در اختیار کشور قرار داده شود.
باقری در پاسخ به این سوال که شرکت ایرانیان نت چگونه بازگشت سرمایه سرمایه‌گذاران را تضمین می‌کند؟ گفته بود: برای هر پروژه پیش از سرمایه‌گذاری، یک طرح تجاری تهیه می‌شود که این نقشه شامل آینده سرمایه‌گذاری هم هست. در این طرح تجاری مشخص می‌شود که هر میزان سرمایه‌گذاری طی بازه زمانی مشخص، چقدر بازگشت سرمایه خواهد داشت و درحال حاضر طرح تجاری بسیاری از شهرهای ایران تهیه شده و این نقشه‌ها با حضور یک مشاور خارجی برای بانک‌های خارجی نیز در حال تهیه است.
او آن زمان درباره زمان بهره‌برداری نهایی از کابل‌های فیبر نوری به صورت FTTH وFTTC اظهار کرده بود: بحث ارائه دسترسی فیبر نوری به شرکتها در سال آینده قطعی است و در زمینه دسترسی فیبر نوری به منازل هم در سال آینده نزدیک به ۵۰۰ هزار شماره پورت در برنامه اجرایی شرکت قرار دارد که نیمی از آن باید تا پایان سال آینده فعال شود.
ناکامی اپراتور چهارم در اجرای پروژه
با وجود این با گذشت بیش از یک سال از زمانی که از طرف این اپراتور وعده داده شده بود، محمود واعظی درباره آخرین وضعیت اپراتور چهارم ارتباطی و دلایل ناکامی اپراتور فیبر نوری در تحقق وظایفش اظهار کرد: متاسفانه طبق آنچه در پروانه اپراتور چهارم مورد اشاره قرار گرفته، شرکت ایرانیان نت تاکنون موفق نبوده است. افرادی که این پروانه را گرفتند، فکر نمی‌کردند برای ایجاد شبکه فیبر نوری در کشور چنین سرمایه‌گذاری عظیمی لازم باشد. سرمایه اجرای این طرح در داخل کشور برای شرکت مربوطه وجود نداشت و در دوره تحریم هم این امکان نبود که اپراتور چهارم بتواند از حضور سرمایه‌گذاران خارجی بهره بگیرد.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه ایرانیان نت پس از پایان تحریم‌ها مذاکراتی را در خصوص جذب سرمایه‌گذار خارجی انجام داده، عنوان کرد: اکنون حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد مذاکرات این شرکت با یک شریک خارجی انجام شده و ممکن است ظرف یک ماه آینده قراردادی بین آنها امضاء شود. براساس امضای این قرارداد هشت کلانشهر کشور تحت پوشش شبکه فیبر نوری قرار خواهند گرفت.
از سوی دیگر محمدجواد آذری جهرمی - مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت - گفت: ۲۳ هزار کیلومتر فیبر نوری در کشور کشیده شده که در مجموع ۴۰ درصد سرمایه‌گذاری‌هایی که برای توسعه زیرساخت‌ها انجام شده از منابع داخلی بوده است .همچنین طبق آخرین آمار ظرفیت کابل فیبر نوری بین شهری در ایران به ۶۱ هزار کیلومتر رسیده است.
سرمایه‌گذاری دیربازده
جهرمی همچنین در آخرین اظهارات خود درباره فیبر نوری اظهار کرده است: باید توجه داشت که در بحث FTTX انحصاری در کشور وجود ندارد، چرا که شرکت‌های FCP مجوز فعالیت در بخش FTTC را دارا هستند و در نهایت تنها یک بخش FTTH است که در انحصار شرکت ایرانیان نت قرار دارد.
وی ادامه داد: در این میان نکته مهم آنکه این طرح نیاز به سرمایه‌گذاری عظیم دارد و نوع سرمایه‌گذاری آن از جنس دیربازده است. اما اکنون آنچه شاهدیم آنکه اکثر شرکتها از مخابرات گرفته تا شرکت‌های FCP با وجود ادعاهای متعددی که در حوزه سرمایه‌گذاری دارند، طی یک سال اخیر سرمایه‌گذاری عمده‌ای انجام نداده‌اند. شرکت ایرانیان نت در همین شرایط قرار دارد در حالی که مطلوب آن است که برای اجرای این پروژه سرمایه‌گذاری و نقدینگی لازم تامین شود.
مدیر عامل ارتباطات زیرساخت در ادامه با بیان اینکه اکنون یک شرکت خارجی برای سرمایه‌گذاری در این بخش اعلام آمادگی کرده، گفت: به هر صورت شرکتها زمانی که سرمایه‌گذاری انجام می‌دهند نیاز به تضمین سرمایه خود دارند، اکنون نیز در حوزه اپراتور فیبر نوری به نظر می‌رسد آنچه مشکل‌ساز شده بحث نقدینگی نیست بلکه بیشتر موضوع دیربازده بودن این سرمایه‌گذاری است که مشکل ایجاد می‌کند.
در هر حال ظاهرا سرمایه‌گذار خارجی نیز اکنون این حضور را امری پرریسک می‌داند و بر این تاکید دارد که اگر بازگشت این سرمایه‌گذاری تضمین نشود، قادر به فعالیت نخواهد بود. به هر صورت این موارد باید در کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات به طور دقیق بررسی شوند تا در نهایت با در نظر گرفتن شرایط رقابتی بازار مشخص شود که وضعیت سرمایه‌گذار خارجی این طرح چه خواهد شد.