Scientific Toolworks Understand یک نرم‌افزار پیشرفتهٔ تحلیل و مدیریت کد است که با هدف بهبود کیفیت، ساختار و نگهداری پروژه‌های نرم‌افزاری طراحی شده است. این نرم‌افزار با ارائهٔ مجموعهٔ گسترده‌ای از قابلیت‌های تجزیه‌وتحلیل، مستندسازی و مصورسازی کد، محیطی جامع برای بررسی وابستگی‌ها، معماری و ساختار کلی کد ایجاد می‌کند.
به عبارت دیگر، Scientific Toolworks Understand یک محیط یکپارچهٔ تحلیل ایستا است که به‌منظور فهم عمیق، نگهداری ساختاریافته و بهینه‌سازی پروژه‌های نرم‌افزاریِ بزرگ و طولانی‌مدت طراحی شده است. این نرم‌افزار با ایجاد یک پایگاهِ اطلاعاتیِ کامل از موجودیت‌های کد – از ماژول‌ها، کلاس‌ها و توابع گرفته تا وابستگی‌ها و روابط فراخوانی – امکان پاسخ‌گویی سریع و دقیق به پرسش‌های معماری و طراحی را فراهم می‌آورد. خروجی‌های مصور، گزارش‌های تحلیلی و معیارهای کمیِ قابل‌اعتماد، پایهٔ تصمیم‌گیری برای بازچینی معماری، بازطراحی قطعات پیچیده و اولویت‌بندی بهبودها را فراهم می‌کنند.
در سطح فنی، این نرم‌افزار مبتنی بر تحلیل ایستا عمل می‌کند؛ یعنی بدون اجرای کد، ساختار و رفتار احتمالی آن را از راهِ تجزیهٔ دقیقِ متن منبع استخراج می‌کند. این رویکرد امکان شناسایی روابط پنهان، مسیرهای فراخوانی، حلقه‌های وابستگی و نقاطِ پرریسک را با دقت بالا فراهم می‌آورد؛ مواردی که در پروژه‌های عظیمِ چندزبانِ سازمانی یا سامانه‌های حیاتی بیشترین اهمیت را دارند. نتیجهٔ این تحلیل‌ها به‌صورت گراف‌ها، جداول و گزارش‌های قابل‌فیلتر عرضه می‌شود تا تیم‌های توسعه و نگهداری بتوانند با دیدی داده‌محور تصمیم‌گیری نمایند.
قابلیت‌های ناوبری و کاوشِ کد از جمله ارجاع‌های متقابل، درخت‌های فراخوانی و دنبال‌کردن تعریف‌ها، دسترسی به بخش‌های موردنظر را به‌سرعت و به‌صورتی مرحله‌به‌گام تسهیل می‌کند؛ این ویژگی‌ها فرایند فهم کدِ دیگران، ورود نیروهای جدید به پروژه و رفع اشکال را به‌طور محسوسی تسریع می‌کنند. افزون بر این، امکانات جست‌وجو در سطوح مختلف (براساس نوع موجودیت، مقادیر معیارها و متن‌های داخل توضیحات یا شناسه‌ها) قابلیتِ یافتن و جایگزینی یا اعمال بازطراحی‌های خودکار را فراهم می‌آورند.
برای تحلیل معماری، این نرم‌افزار امکان تعریف و مدیریت معماری‌های سفارشی را ارائه می‌دهد؛ می‌توان ساختارهای منطقی را تعریف و کد‌پایه را در گروه‌بندی‌های مرتبط بازچینش کرد تا نمایی منظم از تعاملِ اجزا و وابستگی‌ها حاصل شود. این رویکرد کمک می‌کند تا گلوگاه‌ها، نقاط تداخل مسئولیت و فرصت‌های مدولارسازی به‌راحتی شناسایی شوند و تصمیمات معماری بر پایهٔ اطلاعات مستدل اتخاذ گردد.
بخش مصورسازی شامل نمایشِ گراف‌های وابستگی، نمودارهای جریان داده، نمودارهای فراخوانی و نمودارهای Butterfly است که قابلیتِ شخصی‌سازی سبک‌ها و ساختِ نمودارهای اختصاصی با استفاده از افزونهٔ قدرتمند را نیز دارد؛ خروجی‌ها قابلِ صادرات و به‌اشتراک‌گذاری با اعضای تیم یا ذی‌نفعان فنی است و می‌تواند به‌عنوان مدرکی برای بررسی‌های فنی و جلسات طراحی مورد استفاده قرار گیرد.
اندازه‌گیری کیفیت کد با معیارهای استاندارد و قابل‌سنجش بخش دیگری از قابلیت‌های این نرم‌افزار است؛ معیارهایی مانند حجم کد (LOC)، پیچیدگی کنترلی (Cyclomatic Complexity)، وابستگی‌های ماژولی و نسبت مستندسازی در دسترس‌اند و از طریق API امکان تعریف معیارهای سفارشی وجود دارد. این اطلاعات به‌صورت تصویری یا خروجی‌های قابل‌صادرات ارائه می‌شود تا روندِ پایش کیفیت و تحلیل روند تغییرات در بازه‌های زمانی مختلف ساده‌تر گردد.
از منظر انطباق و کنترل کیفیت، امکانات بررسیِ قواعد کدنویسی و پیاده‌سازیِ چک‌های ازپیش‌تعریف‌شده یا سفارشی به منظور تضمین رعایت استانداردهای داخلی و الزامات بیرونی وجود دارد؛ این قابلیت‌ها فرایند ممیزی کد و ارائهٔ شواهدِ کیفی برای بازرسی‌های فنی را تسهیل می‌کنند.؛ همچنین پشتیبانی از APIهای Python و Perl امکان خودکارسازی فرایندها، تولید گزارش‌های دوره‌ای و ادغام با فرایندهای CI/CD را فراهم می‌آورد.
قابلیتِ گسترش‌پذیری با افزونه‌ها و پلاگین‌های ساخته‌شده توسط کاربران، امکان افزودن نمودارها، معیارها و گزارش‌های منحصربه‌فرد را میسر می‌کند؛ این انعطاف‌پذیری به سازمان‌ها اجازه می‌دهد تا نرم‌افزار را مطابقِ نیازهای خاصِ پروژه یا حوزهٔ کاربرد تنظیم کنند. علاوه بر آن، ویرایشگر داخلی، همگام‌سازی یادداشت‌ها با بخش‌های مشخص از کد و امکانات حاشیه‌نویسی موجب تقویت مستندسازی درمحلِ کد و ارتقای همکاری بین اعضای تیم می‌شود.
در نهایت، کاربردهای عملیِ این نرم‌افزار شامل تسهیلِ ورودِ نیروهای جدید، کاهش هزینه‌های نگهداری از طریق شناساییِ به‌موقعِ نقاطِ پرهزینه برای بازطراحی، افزایش قابلیت اطمینان در سامانه‌های حیاتی و تسریعِ تصمیم‌سازیِ معماری است. برای تیم‌هایی که با کدپایههای بزرگ، چندزبانه و طولانی‌مدت سرکار دارند، نرم‌افزار Scientific Toolworks Understand یک منبعِ اطلاعاتیِ منسجم و ابزارِ کمّی برای هدایت و مستندسازی تصمیمات فنی فراهم می‌سازد.
ویژگی‌ها و امکانات مهم این نرم‌افزار
۱. تحلیل وابستگی‌ها
امکان تحلیل دقیق وابستگی‌ها میان ماژول‌ها، کلاس‌ها، توابع و معماری‌های سفارشی فراهم است؛ نتایج تحلیل در قالب گزارش‌ها و گراف‌های قابل‌فیلتر عرضه می‌شود تا تصمیم‌گیری آگاهانه در بازطراحی، بهینه‌سازی و سازمان‌دهی کد میسر گردد. نمایش گرافیکی وابستگی‌ها کمک می‌کند روابط میان اجزا به‌وضوح دیده شوند و نقاطِ مرکزی یا پرتأثیر در معماری شناسایی شوند.
۲. ناوبری و کاوشِ سریع در کد
قابلیت‌هایی مانند ارجاع‌های متقابل، درخت‌های فراخوانی و دنبال‌کردن تعریف‌ها امکان حرکت هدفمند در میان پایگاهِ کد را فراهم می‌آورند. این امکانات یافتن بخش‌های موردنظر، درک ساختارهای پیچیده و ردیابی مسیرهای اجرا را به‌سرعت انجام می‌دهند و کاراییِ فرایندِ توسعه و اشکال‌زدایی را افزایش می‌دهند.
۳. سازمان‌دهی با معماری‌ها
تعریف و مدیریت معماری‌های سفارشی امکان بازچیدنِ کد در گروه‌بندی‌های منطقی را فراهم می‌کند؛ این رویکرد نمایی ساختاریافته از تعاملِ اجزا ارائه می‌دهد و شناسایی گلوگاه‌ها، تداخل مسئولیت‌ها و فرصت‌های مدولارسازی را ساده‌تر می‌سازد. بدین‌ترتیب فرایند مدیریت پروژه‌های بزرگ قابل‌کنترل‌تر و توسعهٔ نرم‌افزار روان‌تر می‌شود.
۴. مصورسازی پیشرفته با نمودارها
انواع نمودارها شامل نمودار وابستگی، نمودار جریان داده، نمودارهای فراخوانی و نمودارهای butterfly قابل‌نمایش و شخصی‌سازی هستند. امکان تعریف سبک‌های نمودار، طراحی نمودارهای اختصاصی با افزونهٔ قدرتمند و صدور خروجی برای به‌اشتراک‌گذاری با اعضای تیم وجود دارد؛ این مصورسازی‌ها در جلسات معماری و بررسی فنی به‌عنوان ابزارِ مرجع کاربردی عمل می‌کنند.
۵. بررسی انطباق و کنترل کیفیت کد
قابلیت اجرای چک‌های ازپیش‌تعریف‌شده و تعریف چک‌های سفارشی برای تضمین رعایت استانداردهای داخلی یا الزامات بیرونی فراهم است. این امکانات ممیزیِ کد را تسهیل می‌کنند و شواهدِ مستند برای بازرسی‌های فنی و رعایت استانداردها فراهم می‌آورند.
۶. معیارها و اندازه‌گیری کیفیت کد
دسترسی به مجموعهٔ وسیعی از معیارهای استاندارد صنعتی – مانند خطوط کد (LOC)، پیچیدگی سیکلوپاتیک، وابستگی‌های ماژولی و نسبت مستندسازی – و امکان تعریف معیارهای سفارشی از طریق API وجود دارد. گزارش‌ها و نمودارهای معیارمحور امکان پایش روند کیفیت در بازه‌های زمانی مختلف را فراهم می‌آورند و به ارزیابی تأثیر تغییرات کمک می‌کنند.
۷. یکپارچگی با API و خودکارسازی فرایندها
پشتیبانی از APIهای گسترده امکان خودکارسازی وظایف، تولید گزارش‌های دوره‌ای، یکپارچه‌سازی با فرایندهای CI/CD و توسعهٔ ابزارهای ویژه را فراهم می‌کند. این قابلیت‌ها باعث می‌شوند تحلیل و گزارش‌گیری به‌صورت بخشی از فرایند توسعهٔ روزمره درآید و نیروی انسانی صرف کارهای تکراری نشود.
۸. افزونه‌ها و گسترش‌پذیری
کتابخانهٔ افزونهٔ غنیِ کاربرمحور امکان افزودن نمودارها، معیارها، معماری‌ها و گزارش‌های منحصربه‌فرد را می‌دهد؛ از این‌رو سازمان‌ها می‌توانند نرم‌افزار را مطابقِ نیازهای حوزهٔ کاری خود تنظیم و گسترش دهند.
۹. ویرایش، جست‌وجو و مستندسازی موضعی
ویرایشگر داخلی همراه با امکانات پیشرفتهٔ جست‌وجو – بر اساس نوعِ موجودیت، مقادیر معیارها یا متن‌های داخل توضیحات، رشته‌ها و شناسه‌ها – فرایند ویرایش و بازطراحی کد را ساده می‌سازد. امکان افزودن حاشیه‌نویسی و یادداشت‌های همگام با بخش‌های مشخصی از کد مستندسازی را در محلِ کد تقویت می‌کند و دسترسی به اطلاعات مهم را تسهیل می‌نماید.
۱۰. مقایسه و شناسایی تغییرات نسخه‌ها
ابزارهای مقایسهٔ نسخه‌ها و تحلیل تغییرات امکان یافتن تفاوت‌های میان نسخه‌های مختلف، پیگیری تغییرات در گذر زمان و مشاهدهٔ معیارها و نمودارهایی که تغییرات را برجسته می‌کنند فراهم می‌آورند؛ این امکانات بررسی اصلاحات و برنامه‌ریزیِ بهبودهای آتی را تسهیل می‌کنند.
چشم‌انداز کاربردی و ارزش افزودهٔ عملی
نرم‌افزار Scientific Toolworks Understand برای تیم‌هایی که با کدپایههای بزرگ، چندزبانه و با عمر طولانی سرکار دارند، منبعِ اطلاعاتیِ منسجم و ابزارِ کمّی جهت هدایت تصمیم‌های فنی فراهم می‌کند. کاربردهای عملی شامل تسهیلِ ورود نیروی جدید، کاهش هزینه‌های نگهداری از طریق شناسایی به‌موقعِ نقاطِ پرهزینه برای بازطراحی، افزایش قابلیت اطمینان در سامانه‌های حیاتی و تسریعِ تصمیم‌سازیِ معماری است.