از زمانی که تلفن‌های هوشمند و اینترنت پرسرعت همه‌گیر شد، انواع اپلیکیشن‌ها و نرم‌افزارها جای خود را پیدا کردند. این اپلیکیشن‌ها به‌مرور با اهداف گوناگون از قبیل سرگرمی و آموزش وارد دنیای کاربران شدند و کار را به جایی رساندند که حالا دیگر استفاده از تلفن هوشمند بدون انواع اپلیکیشن‌ها ناممکن است.
در همین راستا میان طراحان و تولیدکنندگان نرم‌افزارها هم رقابت تنگاتنگی شکل گرفته و باعث شده برای پیشی‌گرفتن از یکدیگر روز‌به‌روز بر قابلیت‌ها و کیفیت محصولات خود بیفزایند. ایده‌های نوین و خلاقانه در این میان حرف نخست را می‌زند که طبیعتا یکی از بحث‌برانگیزترین موضوع‌ها که کمپانی‌های متفاوت را به جدال با یکدیگر می‌اندازد کپی‌کردن از یکدیگر است و اینکه کدام شرکت فلان قابلیت را برای نخستین بار عرضه کرده است. البته برخی کارشناسان هم بر این هستند که کپی قوی بهتر از ایده نوآورانه ضعیف است. به هر حال این کشمکش‌ها همواره در دنیای تکنولوژی بوده و گریزی از آن نیست.
در میان انوع اپلیکیشن‌ها که برای مخاطبان گوناگون با سلیقه‌های گوناگون طراحی و تولید شده‌اند پرمخاطب‌ترینشان اپلیکیشن‌های اجتماعی و پیام‌رسان است. تقریبا می‌توان گفت این نوع برنامه‌ها اغلب کاربران را با هر جنس و شغل و فرهنگی به سمت خود جذب می‌کنند و به‌تبع نیز رقابت میان این نوع اپلیکیشن‌ها بیشتر از بقیه است. بزرگ‌ترین نمونه این رقابت در سال‌های اخیر که سر و صدای زیادی به پا کرده است به فیسبوک و اسنپ چت مربوط می‌شود. این دو کمپانی در سال های اخیر به تکاپو برای رقابت با یکدیگر افتاده‌اند و همواره در تلاش هستند که از دیگری جلو بزنند و درواقع عقب نمانند. در این بین جلوزدن از فیسبوک با قدمتی که دارد ساده به نظر نمی‌رسد هرچند در آن سو می‌بینیم که اسنپ‌چت با ایده‌های خلاقانه خود به جذب مخاطب بسیاری پرداخته است. در ابتدا بد نیست نگاهی بیندازیم به پیشینه این دو کمپانی و سپس ببینیم که چگونه به رویارویی به هم پرداختند و به کابوسی برای یکدیگر تبدیل شدند.
حکمرانی فیسبوک
کمتر کسی را می‌شناسیم که کمپانی نام‌آشنای فیسبوک به گوشش نرسیده باشد و حتی عضو آن نباشد. این شرکت در فوریه 2004 با ایده مارک زاکربرگ طراحی شد؛ شبکه‌ای اجتماعی که البته ویژه دانشجویان دانشگاه هاروارد بود. این برنامه در همان روز نخست با چنان استقبالی مواجه شد که 1200 نفر در آن ثبت نام کردند و پس از حدود یک ماه بیش از نیمی از هارواردی‌ها عضو این شبکه بوند. به‌مرور عضویت در فیسبوک در دسترس همه افراد بالای ۱۳ سال در سراسر دنیا قرار گرفت و می‌توان تصور کرد چه هجومی از سوی کاربران به این شبکه روانه شد. این کمپانی همچنان به یکه‌تازی خود ادامه داد تا اینکه در ژانویه ۲۰۰۹ عنوان پراستفاده‌ترین سرویس شبکه اجتماعی را از آن خود کرد.
فیسبوک در ماه می ۲۰۱۲ با ورود به بازار نیویورک به یک شرکت سهامی عام تبدیل شد. این کمپانی به رشد شد خود ادامه داد و در همان سال با درآمد ۵/۱ میلیارد دلاری رتبه 500 لیست فرچون را از آن خود کرد و در سال ۲۰۱۳ نیز در رده چهارصد و بیست و ششم قرار گرفت. این پیشروی تا جایی ادامه داشت که در سپتامبر۲۰۱۲ تعداد اعضای این برنامه از مرز یک میلیارد نفر گذشته بود.
ظهور اسنپ‌چت
ولی حکمرانی فیسبوک به همین راحتی‌ها ادامه نیافت. بالاخره پس از چند سال یکه‌تازی، رقیبی برای فیسبوک پدید آمد و کار را برایش دشوار کرد. در سال 2011 دو تن از دانشجویان دانشگاه استنفورد کالیفرنیا با نام‌های ایوان اشپیگل و بابی مورفی ایده راه‌اندازی یک شبکه اجتماعی با ویژگی‌های جالب توجه را مطرح کردند. این شبکه که در ابتدا با نام پیکابو روی کار آمد پس از چند ماه به اسنپ‌چت تغییر نام داد و با همین نام و لوگوی یک روح سفید‌رنگ هم مشهور شد. ویژگی جالبی که موسسان اسنپ‌چت در ابتدای حضور خود عنوان کردند این بود که با استفاده از این ابزار می‌توان لحظه‌ها را ثبت و پس از چند ثانیه حذف کرد. درواقع کاربران می‌توانند بعد از محدوده زمانی که خودشان تعیین می‌کنند تصاویرشان را از دید دیگران و حتی از سرورهای اسنپ‌چت مخفی کنند.این ایده برای کاربران جذابیت داشت و باعث شد در زمان کمی بیش از ده میلیون نفر عضو این شبکه شوند و تعداد کل عکس‌های آپلود‌شده به یک میلیارد برسد.
این برنامه به‌سرعت رشد کرد و به خطری جدی برای فیسبوک تبدیل شد. در سه ماهه ابتدای 2016 این سرویس 15 میلیون بازدید روزانه داشت و در سه ماهه دوم 2016 این رقم به 21 میلیون افزایش داشت. البته در این میان فیسبوک هم بیکار ننشست و با اقدام‌های گوناگون از قبیل خرید اینستاگرام سعی کرد نگذارد اسنپ‌چت جایش را بگیرد. فیسبوک در همان سال 2012 اینستاگرام را به قیمت یک میلیارد دلار خرید و با کپی‌کردن قابلیت‌های اسنپ‌چت و جادادن آنها در اینستاگرام سعی کرد کاربران اسنپ‌چپ را به سمت خود بکشد و در واقع نگذارد که این سرویس نوپا به قدرت برسد. این تلاش‌ها بی‌نتیجه هم نبود و باعث شد در سه ماهه سوم 2016 سرویس اسنپ‌چت با سقوط بی‌سابقه 10 میلیون کاربر در روز مواجه شود و کار به جایی رسید که در سه ماهه چهارم همان سال فقط5 میلیون کاربر در روز به این سرویس سر می‌زدند. در این میان البته اسنپ‌چت سکان را رها نکرد و با خلاقیت‌ها و اقدامات پی‌در‌پی‌‌اش به رقابت با فیسبوک پرداخت.
در این میان موضوع جالب توجه در راستای تلاش‌های فیسبوک برای سرآمد ماندن این است که فیسبوک حتی به فکر خرید اسنپ‌چت هم افتاد و در سال 2014 پیشنهاد سه‌میلیارد دلاری به اسنپ‌چت داد ولی ایوان اشپیگل با درایت ویژه خود این پیشنهاد وسوسه‌برانگیز را رد کرد. جالب آنکه اخیرا اطلاعات جدیدی از سوی اسنپ‌چت منتشر شده که نشان می‌دهد فیسبوک ناامید نشده و باز هم پیشنهاد خرید این سرویس را با رقم بالاتری ارائه می‌کند که البته همچنان با مخالفت اشپیگل مواجه می‌شود. البته اسنپ‌چپ ظاهرا خریداران دیگری هم داشته که مهم ترین آن کمپانی گوگل است. بر اساس اطلاعات منتشرشده، گوگل در سال 2016 پیشنهاد 30 میلیارد دلار به اسنپ‌چت می‌دهد که این معامله هم رقم نمی‌خورد.
ورود به بازار سهام
از سال 2012 تاکنون مبالغ جالب توجهی برای سرمایه‌گذاری جذب اسنپ‌چت شده اما این شرکت تا کمتر از یک سال گذشته وارد بازار سهام نشده بود. چند ماه پیش این شرکت درخواست اولیه برای عرضه عمومی سهام خود را به ارزش 3 میلیارد دلار به ثبت رساند. این یکی از کارهایی بود که نشان داد اسنپ‌چت قصد دارد در این رقابت کمر راست کند. البته این نکته را فراموش نکنیم که اگرچه تعداد کاربران این شبکه اجتماعی رشد چشمگیری نداشته، اما درآمد آنها در مقایسه با سال گذشته بیش از 590 درصد افزایش یافته و به حدود 400 میلیون دلار رسیده است.
در ابتدای حضور این شرکت در بازار بورس، کارشناسان پیش‌بینی می‌کردند که هر سهم اسنپ در روز عرضه اولیه بین 14 تا 16 دلار معامله شود در حالی که در مارس 2017 برای اولین بار سهام اسنپ‌چت در بورس به قیمت 17 دلار عرضه شد. جالب اینکه فقط ظرف چند ساعت این رقم تا 24 دلار هم بالا رفت. درنهایت این رشد چنان چشمگیر بود که اسنپ‌چت توانست حدود 40% سود در یک روز و 60% سود در 2 روز به دست بیاورد.
پافشاری بر رقابت
زاکربرگ و اشپیگل از همان سال های ابتدایی حضور اسنپ‌چت به کشمکش با یکدیگر پرداخته‌اند و این اقدامات همچنان هم ادامه دارد. یکی از کارهایی که فیسبوک در همان اوایل احساس خطر براندازی خود یعنی در سال 2012 انجام داد عرضه اپلیکشن Poke بود. این اپلیکیشن درواقع کپی قابلیت اسنپ‌چت را به همراه داشت؛ یعنی ویژگی پاک‌شدن تصاویر و پیام‌ها پس از مدت زمان کوتاهی. البته این نقشه فیسبوک چندان موفقیت‌آمیز نبود و نتوانست آنطور که باید اسنپ‌چت را به حاشیه ببرد. اپلیکیشن Slingshot یکی دیگر از اقدامات فیسبوک برای مقابله با اسنپ‌چت بود که البته این برنامه هم مانند Poke با شکست مواجه شد. ولی فیسبوک ناامید نشد و مدام به فکر رقابت بود. زاکربرگ که از خرید اسنپ‌چپ به‌کلی ناامید شده بود تصمیم گرفت از راه دیگری وارد شود . قابلیت‌های این سوریس را وارد پلتفرم خود کند. در این میان از کپی‌کاری هم نگرانی نداشت و به‌راحتی ویژگی‌ها و قابلیت‌های اسنپ‌چت را کپی می‌کرد و به امید اینکه قدمت بیشتری دارد و شناخته‌شده‌تر است انتظار داشت که کاربران اسنپ‌چت را فراموش کنند یا به سمتش نروند.
یکی از همین قابلیت‌ها که فیسبوک از اسنپ‌چت کپی کرد قابلیت استوری بود که وارد اینستاگرام کرد. استوری اینستاگرام البته مانند اقدامات پیشین فیسبوک نبود و با موفقیت روبه‌رو شد. اینستاگرام پس از عرضه استوری در عرض دو ماه به 100 میلیون کاربر فعال رسید و حالا این قابلیت طرفداران و مخاطبان بسیاری دارد. البته گزارش‌های منتشرشده نشان می‌دهد بیش از 46 درصد کاربران اسنپ‌چت هرگز از اینستاگرام استفاده نمی‌کنند و این یعنی اسنپ‌چت کاربران به‌خصوص و انحصاری خود را دارد.
اینستاگرام به دنبال رقابت با اسنپ‌چت پس از مدتی قابلیت ارسال دایرکت مدت‌دار را نیز اضافه کرد. از طریق این قابلیت کاربران می‌توانند دایرکت خود را برای مخاطبشان ارسال کنند و در زمان کوتاهی آن دایرکت پاک خواهد شد. همچنین اخیرا فیسبوک در اقدام جدیدش اعلام کرد که ویژگی استوری که تا پیش از این ویژه کاربران موبایل بوده است به دسک‌تاپ‌ها هم راه می‌یابد. استوری در نسخه دسکتاپ فیسبوک بسیار شبیه به نرم‌افزار اسنپ چت است. کاربران می‌توانند در طول روز عکس‌ها و ویدیوهای خود را به اشتراک بگذارند. تمامی اطلاعات گذاشته‌شده تا 24 ساعت فعال بوده و پس‌از آن به‌صورت کاملا خودکار حذف می‌شود.
در این بین اسنپ‌چت هم تنها راه رهایی از فشارهای فیسبوک را در خلاقیت‌های گوناگون و ایده‌های مختلف می‌بیند و البته به میزان جالب توجهی هم موفق شده است. حدود سه ماه پیش این کمپانی با رونمایی از ابزارهای جدید توانست در مقابل فیسبوک بایستد. اسنپ نامحدود (Limitless) سرویسی است که اخیرا افزوده شده و از طریق آن کاربران می توانند یک اسنپ را بارها برای مخاطبان خود ارسال کنند تا زمانی که مخاطبان آن اسنپ را ببینند. یکی دیگر از ویژگی‌های آپدیت جدید اسنپ‌چت طراحی ایموجی و "پاک‌کن جادویی" است که به کاربر این امکان را می‌دهد که اشیای داخل تصاویر را محو کنند. به این ترتیب اسنپ برای رهایی از فشارهای فیسبوک تنها راهی که دارد ایده‌های جدید و خلاقانه و ارائه ابزارهای جذاب است که بتواند از این طریق کاربران را به سمت خود جذب کند.