اواخر مرداد ماه 89 رضا تقی پور
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از راه اندازی موتور جستجوگر ملی خبر داد و
با بیان اینکه بسیاری از کشورها دارای موتور جستجوگر بومی هستند، اعلام
کرد که ایران برای جوابگویی به نیازهای داخلی در نظر دارد موتور جستجوگر
ملی راه اندازی کند که در برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
کشور نیز این طرح پیش بینی شده است.
وی هدف اصلی از ایجاد موتور جستجوگر ملی را علاوه بر
تولید محتوا، انتشار اطلاعات بدون سانسور عنوان و تاکید کرد که موتورهای
جستجویی که امروزه در جهان استفاده می شود عملا به بنگاه های اقتصادی تبدیل
شده اند که منافع اقتصادی خود را دنبال می کنند و از سوی دیگراطلاعات به
هیچ عنوان در داخل این موتورهای جستجو امن نیست.
تقی پور با اعتقاد بر اینکه کشور ایران نیاز به موتور
جستجوی بومی دارد تا در وهله اول اطلاعات تولید شده در کشور به خوبی و بدون
سانسور و بدون گرایش مالی در دنیا منتشر شود خاطرنشان کرد: هدف دیگر از
ایجاد موتور جستجوی ملی رقابت با کشورهای دارنده موتورهای جستجو است که در
عمل بسیاری از منابع داخلی را اصلا در رتبه بندی های خود محسوب نکرده و یا
با اغراض مشخص به عنوان نتایج جستجو منتشر می کنند.
جستجوگری با نام "یاحق " و کاربردهای آن
به علت افزایش باورنکردنی اطلاعات در وب،
تقریبا همه کاربران به استفاده از موتورهای جستجو برای جستجوی اطلاعات در
شبکه جهانی وب نیاز دارند که این جستجوگرها نتایج حاصل از این جستجو را از
میان صفحات ذخیره شده به صورت فهرست وار شامل صفحات وب، تصاویر، اطلاعات و
سایر انواع فایل‌ها در معرض دید کاربر قرار می دهد.
از اوایل سال 1993 با افزایش میزان اطلاعات موجود در
اینترنت، نیاز به ابزاری برای جستجو در این اطلاعات و یافتن محتوای مورد
نظر احساس شد که اولین موتور جستجویی که راه اندازی شد، Aliweb نام داشت که
به صورت بسیار ساده به کاربران این امکان را می‌داد که محل فایل‌های اصلی
سایت‌هایشان را برای جستجوی دیگر کاربران در این سایت وارد کنند. اما ظهور
گوگل در سال 1998 که امروز به پربیننده ترین سایت در جهان تبدیل شده است را
می توان سرآغازی برای استفاده از موتورهای جستجوگر در جهان اعلام کرد و به
همین دلیل است که نام موتور جستجو با نام گوگل مترادف شده است.
بعد از گوگل که هم اکنون حدود 85 درصد سهم بازار موتورهای
جستجو را در اختیار دارد یاهو، بایدو، بینگ و غیره نیز در لیست
جستجوگرهای معروف و مطرح جهان جای دارند . با این حال قرار است موتور
جستجوگری در ایران راه اندازی شود که از نیاز کاربران ایرانی برای استفاده
از این موتورهای جستجوی خارجی بکاهد و نیازهای کاربران را به صورت بومی
پاسخ دهد.
پروژه موتور جستجوگر ملی که با نام "یاحق" شناخته می شود -
اگرچه نام آن هنوز نهایی نشده است - از دو جهت مورد اهمیت و توجه قرار
گرفته است ؛ اول آنکه تمامی پروژه هایی که پسوند "ملی " را با خود به همراه
دارند به نوعی مورد توجه عموم قرار می گیرند و پروژه های دارای این پسوند
در حوزه ارتباطات که بسیار نیز بکار برده می شود حساسیت خاصی را برای
کاربران به همراه داشته است. دوم آنکه قرار است این موتور جستجوگر با غول
های جستجویی چون گوگل و یاهو البته برای مصارف داخلی به رقابت بپردازد که
تصمیم فعلی برای نامگذاری "یاحق" به جای "یاهو" سندی بر این ادعا است و از
این حیث این پروژه مورد توجه بیشتری قرار گرفته است.
جزئیاتی از موتور جستجوگر ملی
بعد از اظهارات وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در مورد راه
اندازی موتور جستجوی ملی، هادی ملک پرست، مدیرکل تحقیق و توسعه شرکت
فناوری اطلاعات ایران در شهریورماه 89 در مورد آغاز فاز مطالعاتی پروژه
موتور جستجوگر ملی به نام "یاحق" و اهداف مدنظر مسئولان در این پروژه در
گفتگویی با مهر توضیحات شفافی ارائه کرد.
با اعلام این اظهارات این سوال برای بسیاری از کارشناسان و
کاربران پیش آمد که با وجود سایتهای جهانی و قدرتمندی مثل گوگل و یاهو،
چه نیازی به موتور جستجوی ملی وجود دارد که ملک پرست مواردی همچون تسهیل در
ارائه خدمات سریع دستگاه‌های دولتی و اجرایی به مردم، کاهش هزینه‌ها و عدم
انتقال اطلاعات کاربران به خارج از کشور و دسترسی سریع تر اطلاعات را در
حداقل زمان ممکن برای کاربران ایرانی نسبت به دیگر موتورهای جستجو را به
عنوان اهداف این پروژه و نیاز به اجرای آن در کشور نام برد.
مدیرکل تحقیق و توسعه شرکت فناوری اطلاعات با بیان اینکه
پروژه موتور جستجوگر ملی روی شبکه اینترانت کشوری که از آن تحت عنوان شبکه
ملی اینترنت نیز یاد می شود پیاده سازی خواهد شد ادامه داد: دسترسی به
سایتهای جستجوی گوگل و یاهو و امثال آن تنها از طریق اینترنت ممکن است اما
برای دسترسی به موتور جستجوگر ملی باید به اینترانت کشوری متصل شد که هزینه
ای به مراتب کمتر از دسترسی به اینترنت دارد.
وی به مهر گفت:
معمولا دیگر کشورها نیز موتور جستجوگر کشوری دارند اما منطبق بر موتورهای
جستجوگر گوگل و یاهو است و مواردی از آن را با توجه به نیاز خود تغییر داده
و به کاربر ارائه می دهند. همچنین یکی دیگر از ویژگی های مهم موتور
جستجوگر ملی بحث امنیتی آن است که اطلاعات کاربران برای جستجوی موضوعات به
خارج از کشور منتقل نخواهد شد.
معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز در تشریح آخرین
وضعیت موتور جستجوگر ملی مدل کسب و کار این پروژه ملی را استفاده بر بستر
اینترنت پاک دانست و به مهر گفت: موتور جستجوگر ملی با توجه به خط و زبان
فارسی در فضای سایبر، جستجوهای مورد علاقه مردم را انجام می دهد.
کشورهایی که موتور جستجوی بومی دارند
موتور
جستجوگر همانطور که وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز اعلام کرد تنها
مختص کشور ما نبوده و این اولین بار نیست که یک موتور جستجوی بومی در
کشوری راه اندازی می‌شود چرا که پیش از این نیز در کشورهایی مانند چین،
فیلیپین، استرالیا، کره جنوبی، ژاپن، هند، ایسلند، امارات متحده عربی،
مجارستان، اسلوونی ، روسیه، پرتغال، آنگولا، موزامبیک، سوییس، نروژ، سوئد،
جمهوری چک و کانادا نیز موتور جستجوهای بومی راه اندازی شده اند.
کارشناسان معتقدند که شاید تفاوت بزرگ میان موتورهای
جستجو دیگر کشورها با شکل ایرانی آن به دولتی بودن آن برمی گردد چرا که
"یاحق" بدون شک یک پروژه دولتی خواهد بود که وزارت ارتباطات و سازمان
فناوری اطلاعات متولی آن هستند در حالیکه موتورهای جستجوی بومی در دیگر
کشورها اغلب پروژه‌هایی خصوصی بوده اند. همچنین در برخی از این سایت‌ها از
همکاری موتورهای جستجوگر بزرگ مانند گوگل و یاهو نیز استفاده شده، در
حالیکه یاحق قرار است یک پروژه کاملا مستقل باشد.
هم اکنون موتورهای جستجوی فارسی با نام پارسیک، ریسمون، جس جو، قطره و امروز در میان کاربران ایران مورد استفاده قرار می گیرند.
"یاحق" پاسخگوی نیاز کاربران خواهد بود؟
در حال حاضر گفته شده که موتور جستجوی ملی
قرار است در اینترانت کشوری و با هدف ارائه راحت تر خدمات دستگاه اجرایی و
دولتی راه اندازی شود که قطعا پاسخگوی تمامی نیازهای کاربران فارسی زبان
نخواهد بود. در واقع بخشی از نیازهای کاربران که مرتبط با دستگاه‌های مختلف
در کشور می‌شود با این موتور جستجو پاسخ داده خواهد شد و با این تعریف،
این موتور جستجو کارکردی مشابه آنچه در کشورهای دیگر گفته شد نخواهد داشت.
ولی اگر این موتور جستجو با افزایش سطح فعالیت خود بتواند پاسخگوی طیف وسیع
تری از نیازهای کاربران باشد و در میدان رقابت با غول‌هایی مانند گوگل و
یاهو قرار گیرد، می‌تواند با امتیازاتی چون هزینه دسترسی کمتر، توجه ویژه
به نیازهای کاربر فارسی زبان و… به یک طرح موفق تبدیل شود.
کارشناسان معتقدند که برای موفقیت این پروژه مسئولان باید
یک موتور جستجو با محدوده جهانی و تمرکز بیشتر بر روی ایران را پشتیبانی و
ایجاد کنند که مطالب آن هم به صورت قانونمند و نه سلیقه ای و حتی هوشمند
پالایش شود. همچنین ایجاد تصویر دوگانه نزد افکار عمومی و کارشناسان، امر
موجهی نیست و بهتر است در این باره اطلاع‌رسانی کافی از سوی دستگاه‌های
مسئول صورت گیرد چرا که برای مثال دبیر شورایعالی اطلاع رسانی نیز از تحقق
موتور جستجوی ملی از سوی این نهاد خبر داده که به گفته منتقدان پیش‌دستی
شورایعالی اطلاع‌رسانی در اعلام و راه‌اندازی این سرویس‌ها می‌تواند
نشان‌دهنده رقابت با وزارت ارتباطات و وجود موازی کاری میان این دو دستگاه
حاکمیتی باشد که به طور قطع به ضرر منافع ملی خواهد بود.